Bloke ve Tutma Serisi 5 - Lineer Aktüatör Nedir?
Soru: Lineer aktüatör nedir?
Cevap: Basitçe söylemek gerekirse lineer aktüatör bir yükü düz bir hatta hareket ettiren cihazdır. Lineer aktüatörler farklı tarzlarda ve konfigürasyonlarda olabilirler. Bu blog yazımızda hareket kontrolü ile ilişkili olan aktüatörleri anlatacağız.
Lineer aktüatörler, hareket kontrolü kavramının önemli bir parçasıdır. Rotari motorlar kullanılarak hareket oluşturmanın birçok yöntemi vardır ama ben hepsinden bahsetmeyeceğim. Muhtemelen bir defada hepsinin ismini bile sayamam. Ancak lineer bilyalı mil, vidalı mil ve kayış tahrikli aktüatörler, lineer hareket uygulamalarına eşsiz bir çözüm sunar. Döner hareketi lineer harekete çevirmenin dışında en büyük avantajı aslında bunu kendi içerisinde (bütünleşik) gerçekleştirmesidir.
Genelde birincil mekanik bileşenlerine göre belirlenen birkaç genel tip aktüatör vardır. Elektrik silindirleri, bir elektrik motoru tarafından kontrol edilen hidrolik ram benzeri bir silindiri olan aktüatörlerdendir. Milsiz aktüatörler, ram ya da çıkıntılı silindiri olmayan aktüatörlerdendir. Bu aktüatörler, aktüatör uzunluğu boyunca hareket eden bir taşıyıcıya sahiptir. Temelde milsiz aktüatörler ile aynı prensibe sahip olsalar da, hassas blok tablaların da oldukça yüksek pozisyonlama hassasiyeti vardır. Blok tablalar bir granit tablaya monte edilip kararlılık, doğruluk , eksenel kesinlik ve tekrarlanabilirlik için toleransları sıkı tutmak üzere tasarlanmıştır.
Mekanizma genelde bir kaplin ya da dişli redüktör ve vidalı mil ya da kayış tahrikli sistemden oluşur. Bazı aktüatörlerin direkt vida miline takılan motorları vardır ancak daha sıklıkla motor mili ve vida mili arasında bir dişli redüktör bulunur. Bu, bir dizi dişli ya da kasnaklı zamanlama kayışı kullanılarak gerçekleştirilebilir. Dişli oranı genel anlamda motorun torkunu arttırmamızı sağlayan bir hız azaltımıdır. Aktüatör hareketinin genel hızı bu dişli oranı ile sınırlandırılır.
Lineer Aktüatörler ile ilgili olan blog yazımızın 2. Bölümünde hareket kontrol uygulamalarında en sık kullanılan mekanizma tiplerinin çeşitlerini keşfedeceğiz.